Obecny rok jest naznaczony dwiema symbolicznymi rocznicami ściśle związanymi z losami więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych.
14 czerwca 1940 r., a więc 75 lat temu, wyruszył pierwszy transport 728 więźniów z więzienia w Tarnowie do utworzonego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz, znajdującego się na terenie Oświęcimia, wcielonego do Trzeciej Rzeszy Niemieckiej.
Pierwszy transport ponad siedmiuset Polaków, wśród których znajdowali się inteligenci – uczniowie i studenci – żołnierze kampanii wrześniowej, harcerze i tzw. pogranicznicy, czyli ci, którzy próbowali przedostać się do Armii Polskiej we Francji, zapoczątkował funkcjonowanie obozu, który stał się największym cmentarzem świata.
Natomiast ósmego maja 1945 r. z dniem zakończenia działań wojennych w Europie skończyła się także gehenna obozowa setek tysięcy więzionych ofiar niemieckiego terroru, które doczekały wyzwolenia przez sprzymierzone wojska alianckie.
W odniesieniu do tych jakże znaczących rocznic Zarząd Okręgu wystąpił z inicjatywą zorganizowania po raz trzeci w Rzeszowie Narodowego Dnia Pamięci Ofiar Niemieckich Obozów Koncentracyjnych. Jak co roku w organizację obchodów włączyli się: Parafia Św. Krzyża, Oddział Instytutu Pamięci Narodowej oraz Zespół Szkół Muzycznych Nr 1 im. Karola Szymanowskiego i Zespół Szkół Kształcenia Ustawicznego. Po raz pierwszy i mamy nadzieję, że nie ostatni, zaproszenie do organizacji uroczystości przyjął Prezydent Miasta Rzeszowa.
Organizatorzy zadbali także o szeroką promocję obchodów, uzyskując patronat Katolickiego Radia Via, Radia Rzeszów, Super Nowości, Naszego Dziennika i Niedzieli Rzeszowskiej.
A wszystko z myślą o znanych i bezimiennych ofiarach niemieckiego ludobójstwa oraz ocalonych z zagłady byłych więźniach obozów koncentracyjnych, który w Rzeszowie żyje już tylko dziewięcioro. Wielkim zaszczytem i niewątpliwym szczęściem była obecność większości z nich na Mszy św. w Kościele Św. Krzyża i spotkaniu międzypokoleniowym w rzeszowskim Ratuszu.
Wśród uczestników obchodów rocznicowych gościliśmy Pana Stanisław Szpunara nr 133 – jedynego żyjącego spośród 40 rzeszowian wywiezionych w pierwszym transporcie do Auschwitz. Pan Stanisław przeżył pięć lat w obozie w Auschwitz, skąd został przetransportowany do Buchenwaldu, a stamtąd do Bergen-Belsen. Zaproszenie na uroczystości przyjęli: Pani Stanisława Imiołek – więzień Ravensbruck w latach 1943 – 1945, Pan Edmund Zaborowski – zesłany w 1940 r. do Sachsenhausen za udział jego rodziny w tworzeniu struktur ZWZ, Pan Eugeniusz Łuszczak – „dziecko Zamojszczyzny”, więziony na Majdanku i przeznaczony na tzw. zniemczenie w rodzinie niemieckiej na Pomorzu, Panowie Edward Sarna i Kazimierz Rzucidło – żołnierze AK – więzieni w obozie pracy w Pustkowie. Jako główny organizator występował Prezes Okręgu mjr Aleksander Szymański – były więzień trzech niemieckich obozów w Auschwitz, Mauthausen i Gusen. Na uroczystościach nie zabrakło także rodzin byłych więźniów. Towarzyszyła nam m.in. Pani Maria Bendkowska – żona Zbigniewa Bendkowskiego wywiezionego w pierwszym transporcie do Auschwitz.
Uroczystości rozpoczęły się na rzeszowskim cmentarzu komunalnym Wilkowyja, gdzie od lat 70. ubiegłego wieku stoi Pomnik Pamięci Ofiar Niemieckich Obozów Koncentracyjnych, wybudowany staraniem byłych więźniów. Wieńce i kwiaty złożyli: delegacja byłych więźniów i żołnierzy AK – Pani Stanisława Imiołek i kpt. Stefan Michalczak w towarzystwie młodzieży strzeleckiej – oraz przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego, Urzędu Miasta Rzeszowa, Starostwa Rzeszowskiego, „Solidarności”, służb mundurowych, IPN i harcerzy.
Główne uroczystości religijne rozpoczęła Msza św. celebrowana przez J.E. Ks. Bp Kazimierza Górnego, który wygłosił także okolicznościową homilię. Stwierdził w niej, że największą ofiarę za Ojczyznę ponieśli ci, którzy za nią cierpieli. Podziękował także Prezesowi Szymańskiemu za zaangażowanie, które wykazuje dla upamiętnienia ofiar niemieckiego totalitaryzmu.
Zgodnie z tradycją po Mszy Św. młodzież licealna i studencka zaprezentowała program słowno-muzyczny, który z każdym rokiem coraz bardziej zachwyca i wzrusza niezwykłą publiczność. Tym razem młodzież strzelecka z Zespołu Szkół Kształcenia Ustawicznego zaprezentowała poezję lagrową, a studenci Instytutu Muzyki UR ujęli wykonaniem wiązanki pieśni patriotycznych.
Chcąc uchwycić bodaj ostatnie już chwile z niezwykłymi świadkami tragicznej historii, organizatorzy zaprosili licznie zgromadzoną młodzież na niecodzienne spotkanie międzypokoleniowe, które za przychylnością Pana Prezydenta Rzeszowa odbyło się w rzeszowskim Ratuszu.
Zgromadzonych gości powitał gospodarz spotkania – wiceprezydent Miasta Rzeszowa Andrzej Gutkowski. Wspomnieniami obozowymi podzielił się m.in. Pan Stanisław Szpunar, będący świadkiem męczeństwa św. Maksymiliana Kolbego. Wystąpienia Pana Stanisława znaleźć można posłuchać, naciskając poniższy link.
O losach więźniów obozów koncentracyjnych na przykładzie obozu Auschwitz-Birkenau opowiadała dr hab. Elżbieta Rączy /OBEP IPN w Rzeszowie/. Zgromadzeni mieli także okazję obejrzeć film dokumentalny Grzegorza Rosengartena „Dni mojego życia… Auschwitz. Historia prawdziwa”.
Na zakończenie Prezes Aleksander Szymański wręczył pamiątkowe dyplomy i podziękowania. Goście rzeszowskiego Ratusza otrzymali od Pana Prezydenta książkę autorstwa Jerzego J. Fąfary pt. „18 znaczy życie. Rzecz o Józefie Szajnie”, będącą zapisem przeżyć obozowych wybitnego artysty i więźnia obozów Auschwitz i Buchenwald.